تصحیح انتقادی معیار الاشعار و مقدّمه و تحشیه بر آن

تصحیح انتقادی معیار الاشعار، یکی از مهم ترین آثار فارسی خواجه نصیرالدّین طوسی (597- 672 ق)؛ که در سال 649 قمری، در یک مقدّمه و دو فنّ درباره? دو علم عروض و قوافی در دو زبان عربی و فارسی تألیف شده است. این کتاب از لحاظ قدمت و تفصیل، در این موضوع، دومین کتاب مستقلّ فارسی است؛ و از لحاظ جامعیّت، اعتبار، نظم منطقی، دقّت، و نوآوری، نخستینِ آنهاست. معیار الاشعار از نظر تاریخ علم، دانش عروض و قافیه، و تحقیقات زبان شناسی، اهمّیّت ویژه دارد، و ایجاز و بلاغت آن در نثر فارسی بی همتاست؛ امّا تا کنون تصحیح انتقادی معتبری از آن صورت نگرفته است. این پژوهش، در سه بخش عمده فراهم شده است: 1. دیباچه? مصحّح، در سه فصل. ـ فصل نخست (خواجه نصیرالدّین طوسی) درباره? مولّف و آثار او. ـ فصل دوم (معیار الاشعار)، درباره? مقام کتاب، ارزش آن، مقایسه? آن با المعجم فی معاییر اشعار العجم شمس قیس رازی، معرّفی منابع مولّف، بیان ویژگی های نثر کتاب، و معرّفی اقتباس هایی که از آن صورت گرفته است، و نیز معرّفی ترجمه ها، شرح ها، پژوهش ها، چاپ ها، دستنویس ها، و همچنین بررسی ویژگی های رسم الخطّ نسخه? اساس این تصحیح. ـ فصل سوم (گزارش تحقیق)، درباره? روش کار، و بیان گزارشی از آنچه در این پژوهش انجام شده است. نمونه? تصاویر نسخه های خطّی مورد استفاده، پس از این فصل قرار گرفته است. 2. تصحیح علمی متن معیار الاشعار خواجه نصیرالدّین طوسی. در این بخش، متن کامل معیار الاشعار، بر اساس دستنویس مورّخ 702 قمری (محفوظ در موزه? توپقاپی سرای، استانبول) و مقابله با شش نسخه? خطّی دیگر (دو نسخه از اوایل قرن هشتم، نسخه ای از قرن نهم، نسخه ای از قرن دوازدهم، نسخه ای از قرن سیزدهم، و نسخه ای از اوایل قرن چهاردهم هجری) به شیوه? انتقادی به تصحیح رسیده، و اختلافات نسخ در پانوشت ها ثبت شده است. در این بخش، با استفاده از رسم الخطّ معیار و نشانه گذاری دقیق، و بهره مندی از فنون و شیوه های پیشرفته? نگارش و ویرایش دیجیتالی، عمده? ابهامات و دشواری های متن معیار الاشعار برطرف شده است. 3. ملحقات، مشتمل بر مندرجات ذیل: ـ تصحیح انتقادی رساله? عروض و قوافی پارسیان (برداشتی از معیار الاشعار خواجه نصیرالدّین طوسی)، منسوب به امین الدّین ابوالقاسم حاج بله? تبریزی، بر اساس نسخه? منحصر به فرد سفینه? تبریز و مقابله با نسخه برگردان معیار الاشعار (اصفهان، 1363 ش)؛ همراه با پیش گفتاری درباره? مولّف و معرّفی رساله? مذکور. ـ تعلیقات؛ مشتمل بر توضیحاتی درباره? مباحث ویژه و دشواری های متن، معرّفی اجمالی اَعلامِ مذکور در متن، ترجمه? شواهد و عبارات عربی، و تعیین گویندگان آنها. ـ واژه نامه؛ مشتمل بر واژه های دشوار، و واژه های فریبکار. ـ فهرست ها؛ شاملِ فهرست تعریفات، فهرست منابع, و اعلام سه گانه (کسان، جای ها، کتاب ها).